تولد کویر در توفان نمک اورمو گولو

دوزلو اوغلان وبلاگلارینین یاخشی اولماقی اوچون آتیل باتیل فروشگاهین دان آلیش وئریش ائدین

حیدربابا، اورمو گولو سوسوزدی
باغری یانیب،‌ دیل دوداغی، قیر دوزدی
اوز یئرینده هئچکیمی یوخ ! یالنیزدی؟!
زامان بویو، آخان چایا،‌ نه گلدی؟
شیرین سویا، آجی چایا، نه گلدی؟

تولد کویر در توفان نمک اورمو گولو

این‌روزها ارومیه به نمک نشسته، بوی نامطبوع مرگ ، مرغان دریایی و پرندگان را فراری داده است، شوره‌زار سفید رنگ تن‌پوش ارومیه شده و او را برای رفتن به آغوش مرگ آماده می‌کند. دریاچه ارومیه به دلیل داشتن ارزش‌های اکولوژیک و منحصر به فرد، در سال 1346 براساس مصوبه شماره یک شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شورای عالی در سال 1354 به عنوان پارک ملی ارتقا یافت.

همچنین در سال 1356 براساس مصوبات MAB (انسان و کره مسکون) به عنوان یکی از مناطق بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست کره در سطح جهان به ثبت رسیده است.

این دریاچه با تمام جزایر آن در سال 1354 به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت و از طرف موسسه بین‌المللی تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.

در این دریاچه در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت گونه دوزیست و 26 گونه ماهی زیست می‌کند.

دریاچه ارومیه دارای 102 جزیره است که همه آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه طبیعی جهان به ثبت رسیده است.

دریاچه ارومیه از نظر سطح آب‌های آزاد، بیستمین دریاچه جهان از لحاظ وسعت و شورترین بعد از بحرالمیت محسوب می‌شود. طول دریاچه از 130 تا 146 کیلومتر و عرض آن از 58 کیلومتر تا 15کیلومتر (بین کوه زنبیل و جزیره اسلامی) متغیر است.

حجم آب دریاچه ارومیه در مساحت 5 هزار و 822 کیلومتر مربع و با عمیق متوسط 5.4 متر بالغ بر 31 میلیارد مترمکعب برآورد شده است.

حوزه آبر‌یز دریاچه ارومیه دارای 52 هزار و 47 کیلومتر مربع بوده که در استان‌های آذربایجان غربی، شرقی، کردستان و قسمت بسیار کمی نیز در کشور ترکیه است.

منابع تأمین‌کننده آب این دریاچه شامل جریان‌های سطحی رودخانه‌ها، جریان‌ آب‌های زیرزمینی و بارش مستقیم به سطح دریاچه، آب‌های سطحی شامل 14 رودخانه دائمی، هفت رودخانه فصلی و 39 جریان سیلابی است.

دبی این رودخانه‌‌ها نوسانات بسیاری دارد به طوریکه زرینه‌رود با متوسط آورد 2 هزار میلیون مترمکعب و سطح حوضه‌ای برابر با 12 هزار کیلومتر مربع ،بزرگ‌ترین و آذرشهرچای با متوسط آورد 34 میلیون مترمکعب و سطح حوضه‌ای برابر با 300 کیلومتر مربع کوچک‌ترین رودخانه دائمی این حوضه محسوب می‌شود.

اما این زیست‌بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودی است، چرا که به گفته مسئولان سازمان محیط زیست، کاهش میزان نزولات جوی، پایین بودن راندمان آبیاری کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و عدم اختصاص آب کافی برای تامین نیاز بیولوژیکی رودخانه‌های منتهی به دریاچه از عوامل تشدیدکننده بحران و کویری شدن منطقه به شمار می‌رود.

چند سالی است که عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به‌فردترین تالاب جهان به دلیل میزان پسرفت آب به تهدیدی جدی برای ساکنان منطقه تبدیل شود، در نتیجه پس‌روی آب دریاچه، وسعت آن به میزان قابل توجهی کاهش یافته و برخی قسمت‌های جنوبی دریاچه غیرقابل دسترسی و تبدیل به نمک‌زار شده است که این پدیده می‌تواند فجایع زیست محیطی بسیار زیادی را همراه داشته باشد که یکی از آنها به جای ماندن روستاهای خالی از سکنه در شرق این دریاچه است.

شوره‌زارهای حاشیه دریا روز به روز وسیع‌تر و آب‌های زیرسطحی نیز شورتر می‌شوند تا جایی که پنج روستای حاشیه دریاچه هم‌اکنون خالی از سکنه شده‌اند.
بادهای نمکی در آینده به یکی از تهدیدهای جدی منطقه تبدیل می‌شو و به گفته مسئولان امر، مزارع درجه یک حاشیه دریاچه ارومیه با تهدید نابودی مواجه هستند.

براساس برآورد کارشناسان، 70 درصد علت کاهش آب دریاچه ارومیه شرایط طبیعی و اقلیمی از قبیل تبخیر است و تنها 30 درصد توسط عوامل انسانی صورت می‌گیرد.

مرگ و نابودی اطرافش پرسه‌ می‌زند، غربت تلخی بر سکوتش جامانده و ترک‌های نقش‌بسته، جراحتش را عمیق‌تر کرده است. آواز پرندگان، رقص فلامینگوها و جست‌و‌خیز حیوانات حکم سراب را برایش دارد. اکنون سیراب شدن از آب، به رؤیای شبانه‌ شیرینی مبدل شده که به رنگ امید درآمده است.*چی‌چست دریاچه کهن
چی‌چست این دریاچه کهن، دریاچه‌ای که در کرانه خود، خاطرات زیادی را جای داده و واژه واژه‌اش گذری بر پیشینه ایرانیان کهن است، حالا نظاره‌گر غروبی غم‌انگیز است.

این‌روزها ارومیه به نمک نشسته و بوی نامطبوع مرگ، مرغان دریایی و پرندگان را فراری داده است.

به گفته مسئولان محیط زیست از مجموع 5 هزار و 700 کیلومتر وسعت دریاچه ارومیه نزدیک به 3 هزار کیلومتر از آن به شوره‌زار تبدیل شده است. شوره‌زار سفید رنگ تن‌پوش ارومیه شده و او را برای رفتن به آغوش مرگ آماده می‌کند.

* خشک شدن دریاچه ارومیه عامل نابودی کشاورزی منطقه

* آذربایجان شرقی جزو استان‌های کم‌آب کشور

* تخریب150 هزار هکتار از اراضی آذربایجان شرقی

* اقدام عاجل برای جلوگیری از شدت یافتن فاجعه زیست محیطی

*139 سد در مسیر آب‌های روان به دریاچه ارومیه

* شناسایی موانع برای احیای دریاچه ارومیه

* به تنهایی نمی‌توان مشکل دریاچه ارومیه را برطرف کرد
* عوارض چشمی نتیجه خشک شدن دریاچه ارومیه

* با مرگ دریاچه ارومیه دیگر نیازی به چاره‌جویی نیست

* بارورسازی ابرها راه نجات دریاچه ارومیه نیست

* تعجب نکنید، واقعیت دارد
آرتیمیا نام موجودی است با ارزش که طول آن کمی بیشتر از یک سانتی‌متر است و به غیر از دریاچه ارومیه و منطقه‌ای در آمریکا در هیچ جای دیگر دنیا به صورت طبیعی زندگی نمی‌کند.

از آرتیمیا در صنایع داروسازی، آرایشی، غذایی، نساجی، پرتوزدایی هسته‌ای استفاده می‌شود، به ویژه توسعه صنایع آبزی‌پروری مانند میگو و ماهیان خاویاری وابستگی مستقیمی به این محصول دارند.

کاربردهای فراوان آرتیمیا سبب شده است، تعدادی از کشورها از جمله چین و ویتنام اقدام به تکثیر و تولید این محصول کنند، هر چند میزان تحمل آرتیمیا به شوری آب تا 200 گرم در لیتر است ولی اکنون شوری آب دریاچه از 300 گرم در لیتر گذشته است و این جانور در حالت خطر نابودی قرار دارد، این امر سبب شد برداشت آرتیمیا که از سال 87 آغاز شده بود، در سال 79 از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست متوقف شود.

کارشناسان اعتقاد دارند، اگر دریاچه در وضعیت طبیعی خود باشد، تنها از طریق برداشت آرتیمیا سالانه چیزی در حدود 2 تریلیون تومان درآمد نصیب کشور می‌شود، در حالی که می‌توانیم تمام درآمد بخش کشاورزی استان حاصل‌خیز آذربایجان غربی در بهترین شرایط 700 تا 800 میلیارد تومان برآورد می‌شود.

بسیار تاسف‌برانگیز است زمانی که بدانیم هر کیلو از آرتیمیای تولید شده در کشور چین به قیمت 200 تا 300 دلار برای مصرف در صنعت پرورش آبزیان وارد بازار ارومیه می‌شود.

* شمارش معکوس برای آرتمیا
آرتمیا این جاندار سخت‌پوست که روزگاری در آب‌های دریاچه ارومیه می‌زیست، ناپدید شده است.

آرتمیا غذای برخی پرندگان دریاچه ارومیه از جمله فلامینگوهاست، با از بین رفتن آرتمیا فلامینگوها نیز چند سالی‌ است از دریاچه ارومیه دل کندند و دیگر بازنگشتند.

در گذشته صدها هزار پرنده به این دریاچه مهاجرت می‌کردند و با مهاجرتشان ارومیه را جانی دوباره می‌بخشیدند، اما خشکسالی سبب شده تا ارومیه جایگاه بین‌المللی خود را از دست بدهد و از سوی دیگر پرندگان نیز حتی برای مرثیه‌خوانی به ارومیه بازنگردند.

پرندگان به تدریج احساس کردند که دریاچه ارومیه دیگر برایشان آرامشی نخواهد داشت، ‌آنها فهمیدند که حتی برای یک لحظه هم نمی‌توانند برای دیدن این دریاچه کهن و اساطیری بازگردند هر چند که پلیکان‌ها نیز از این قاعده مستثنی نبودند.

*‌ آژیر قرمز آرتمیا برای فلامینگوها
رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون، به نظر می‌رسد آرتمیا حتی با تغییر رنگ خود نیز به اطرافیانش هشدار می‌دهد.

آرتمیا رنگ‌های مختلفی دارد از سفید آغاز می‌شود تا رنگ سبز نارنجی و قرمز. رنگ آرتمیا در شرایط مختلف تغییر می‌کند وقتی اکسیژن آب کم می‌شود آرتمیا به تدریج به تولید هموگلوبین آغاز می‌کند. هر مقدار تولید هموگلوبین بیشتر شود قرمز رنگ می‌شود.

* مرگ شور، پایان راه پرواز
پرنده‌های بی‌خبر از همه‌جا پس از بازی و شیطنت وقتی روی دریاچه ارومیه می‌نشینند، نمک‌ پر و بالشان را می‌گیرد و نمی‌توانند پرواز کنند، پرنده‌ها باز هم با تمام توانشان بال می‌زنند اما نمی‌توانند از دریاچه ارومیه جدا شوند، گویی به زمین چسبیده‌اند، گویی یکباره متوجه می‌شوند که مرگ گریبانشان را گرفته است.

این توصیف یکی از دوستداران محیط زیست است که به طور اتفاقی شاهد مرگ یکی از پرندگان مهاجر به دریاچه ارومیه بوده است.

پرندگان به تدریج احساس کردند که دریاچه ارومیه دیگر برایشان آرامشی نخواهد داشت، ‌آنها فهمیدند که حتی برای یک لحظه هم نمی‌توانند برای دیدن این دریاچه کهن و اساطیری بازگردند هر چند که پلیکان‌ها نیز از این قاعده مستثنی نبودند.

* لجنی در حکم دارو، خاکی در حکم غذا
ویژگی دیگر دریاچه ارومیه نمک مرغوب دریاچه است که از زمان‌های دور برای مصارف خوراکی، استحصال می‌شود همچنین املاح بسیار ارزشمندی از جمله پتاس و فسفر را نیز می‌توان استحصال کرد که کارخانه پتاس مراغه در همین راستا ساخته شده ولی مشکلات زیست محیطی را در پی داشته است.

منبع ارزشمند دیگر دریاچه گل و لجنی است که در واقع اجساد موجودات ریز داخل دریا هستند و در مداوای بیماری‌ها و امراض پوستی و جلدی موثر واقع می‌شوند.

این مواد سیاه رنگ سرشار از پروتئین بوده و ارزش صادراتی دارد که می‌تواند با فرآوری و بسته‌بندی مناسب صادر شود همچنان که از گل و لجن دریاچه بحرالمیت در اردن برای ساخت لوازم آرایشی استفاده می‌شود.

* وجدان تاریخ ما را نخواهد بخشید
خشک شدن و یا کم شدن آب دریاچه تعادل اکولوژیک شمال‌ غرب کشور را برهم می‌زند، آب و هوا را تغییر داده و با تاثیرگذاری مستقیم بر روحیات مردمی که سالیان سال با دریاچه زندگی کرده‌اند، موجب مهاجرت میلیونی آنها می‌شود.
حضور دریاچه تاکنون سبب ایجاد ویژگی ساحلی به این منطقه کوهستانی و تعدیل آب و هوا شده است.

15 سال از زمان آغاز کاهش ارتفاع آب دریاچه ارومیه می‌گذرد، اینک دانشمندان معتقدند چنانچه دریاچه ارومیه خشک شود، منطقه تبدیل به بیابانی به وسعت 570 هزار هکتار با 8 میلیارد مترمکعب نمک می‌شود که با وزش نخستین بادها به جای شن یا رس، این نمک است که در هوا منتشر شده و موجب تخریب محیط زیست می‌شود، تخریبی که بدون شک از مرزهای کشور خواهد گذشت و در خوش بینانه‌ترین شرایط کشورهای همسایه را نیز در شرایط بحران زیست محیطی گرفتار خواهد کرد.

اینک این ماییم و این لبخند نمکین دریاچه‌ای در حال مرگ، دریاچه‌ای که با همه زیبایی‌اش با همه قدمت‌ خود و با همه نعمت‌هایش در حال نابودی است، این نابودی یعنی نابودی سه درصد از خاک ایران و ایرانی با پیکری زخمی برجای می‌ماند.

امروز برگی دیگر از تاریخ در حال نگارش است، اگر خشک شدن دریاچه در این ورق نوشته شود، هیچ‌گاه وجدان تاریخ ما را نخواهد بخشید، اگر چه دریاچه هامون چند سال پیش توسط بیگانگان خشکانده شد ولی اینک دریاچه ارومیه به دست خودمان در حال خشکیدن است.

* فاجعه انسانی در راه است
فراتر از بحران پیش‌رو که چند سال است گونه‌های گیاهی و حیوانی دریاچه را با مشکل روبه‌رو کرده است، بسیاری از کارشناسان دولتی و غیردولتی این نکته را متذکر شده‌اند که با کاهش مساحت دریاچه ارومیه و خشکی تدریجی، دریاچه ارومیه به شوره‌زاری 8 میلیارد تنی تبدیل می‌شود که زیست‌بوم انسانی منطقه را از بین خواهد برد و در نهایت منجر به مهاجرت‌های ناخواسته و از بین رفتن بخش مهمی از کشتزارهای اطراف می‌شود.

هم‌اکنون این ماییم که باید تصمیم بگیریم، نگاه به آینده، نجات دریاچه ارومیه، رهایی بخشیدن دریاچه، بستن فاضلاب‌ها، قانونمند کردن ورودی‌های آب شیرین به دریاچه و اقدامات دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد یا این‌که بپذیریم همین شرایط را ادامه دهیم، سلام طبیعت را پاسخ نگوییم، از تازیانه‌هایی که بر شانه‌اش نواخته‌ایم درس نگیریم و آنگاه بگذریم رافت و مهربانی طبیعت به قهری بدل شود که دیگر به سادگی نتوان آن را مدیریت کرد.

این انتخاب ماست، باید انتخاب کنیم که امانت در دست خویش را چگونه نگهد‌اریم و چگونه آن را به نسل بعد از خویش تحویل دهیم و آنچه که تاکنون در دفترچه عمل خودمان نگاشته‌ایم به هیچ کدام از ما در هر جایگاهی که هستیم نمره قبولی نمی‌دهد، حتی به عنوان یک شهروند.

بپذیریم که باید برای دریاچه ارومیه فکر جدی‌تری کنیم

آغلایین چایلار ، كی اورمی گولی آغلاماسین 

آغلایین بولودلار

آغلایین دره لر

آغلاین تپه لر

آغلایین داغلار

آغلایین ایگیتلر

آغلایین آنالار

آغلایین بالالار

آغلایین جاوانلار

آغلایین قوجالار

آغلایین اینسانلار

آغلایین کی گوز یاشلاریز سئله دونسون

آغلایین کی اورمی گولو قوروماسین

یاشایاجاقدیر اورمی گولی، او یالنیز دییل

بیز واریخ تا اودا یاشاسین

گوز یاشلاریمیزلان سوواریپ، دولدوراجاغیق اونو

Advertisements